Rene Descartes : เรเน่ เดส์การต์ส (ค.ศ.1596-1650)

Rene Descartes : เรเน่ เดส์การต์ส นักปรัชญา นักฟิสิกส์และนักคณิตศาสตร์ชาวฝรั่งเศส ผู้ได้ชื่อว่าเป็นบิดาแห่งปรัชญาสมัยใหม่ และเป็นหัวหอกของกลุ่มลัทธิเหตุผลนิยม (Retionalism) เจ้าของวลีดัง " I Think Therefore I am " (ฉันคิด ฉันจึงมีตัวตน) และเขายังได้รับการยกย่องให้เป็น " บิดาแห่งเรขาคณิตวิเคราะห์ " ผู้วางรากฐานวิชาเรขาคณิตสมัยใหม่สำหรับศตวรรษที่ 17 อีกด้วย

เรเน่ เดส์การต์ส เกิดที่เมืองลาเฮย์ (La Haye) ในปี ค.ศ.1596 เป็นบุตรคนที่ 3 ของโคจิม (Joachim) ขุนนางจากตระกูลชนชั้นสูง ในช่วงแรก..เดส์การต์สได้เข้าศึกษาวิชาภาษาโบราณที่วิทยาลัยเยซูอิตที่ลาแฟล็ซ (La Fleche) และเข้าเรียนต่อในวิชากฏหมายที่ปัวตีเยรส์ (the University of Poitiers) ในปี ค.ศ.1618 เดส์การต์สได้เดินทางไปฮอลแลนด์และสมัครเข้าเป็นทหารสังกัดกองทัพดัตช์ ในช่วงเวลานี้เอง..ที่เขาได้รู้จักกับนักวิทยาศาสตร์ชาวฮอลแลนด์..ที่ได้จุดประกายความสนใจในวิชาคณฺิตศาสตร์..ให้กับเดส์การต์สอย่างมาก ซึ่งในเวลาต่อมา..เขาได้ศึกษาวิชาปรัชญาและตรรกศาสตร์ โดยเฉพาะคณิตศาตร์เป็นวิชาที่เขาชอบมากที่สุด ด้วยเหตุว่า " มันแน่นอนและชัดเจน " (certainty and self evident) ในปี 1620 เดส์การต์สได้ลาออกจากการเป็นทหารและออกเดินทางไปหลายๆประเทศ..เพื่อแสวงหารู้..และเดินทางกลับปารีสในปี 1625 เพื่อตั้งหลักแหล่ง..และเริ่มพัฒนาแนวคิดและหลักปรัชญาวิธีของตนเอง..ในปี ค.ศ.1649 เขาได้รับเชิญจากพระนางเจ้าคริสตินา (Queen Christina of Sweden) แห่งสวีเดน..ที่สนใจในวิชาปรัชญาและประสงค์จะเรียนรู้ปรัชญาจากเดส์การต์ส โดยเขาได้พำนักอยู่ที่กรุงสตอกโฮล์ม (Stockholm) และเกิดป่วยอย่างกระทันหัน..เนื่องด้วยอาการปอดปวมและการติดเชื้อที่ระบบทางเดินหายใจอย่างรุนแรง (a erious respiratory infection) และเสียชีวิตลงในวันที่ 11 กุมภาพันธ์ ค.ศ.1650

ภาพ เดส์การต์สและพระนางเจ้าคริสตินาแห่งสวีเดน

งานเขียนสำคัญ : ชิ้นแรกคือ " กฎสำหรับการสั่งจิต " (Rules for the Direction of the Mind :1628-9) ที่เขียนในระหว่างอยู่ในฮอลแลนด์ และว่าด้วยเรื่องโลก (Le monde : 1634) ในปี 1627 เดส์การต์สได้เขียน " วจนิพนธ์ว่าด้วยระเบียบวิธี " (Discours de la methode) ที่เป็นเสมือนคำนำ..สำหรับแนวคิด..ที่ว่าด้วยคณิตศาสตร์และฟิสิกส์ ที่เขาได้เริ่มใช้พิกัดคาร์ทีเซียน (Cartesian coordinates) และงานเขียนชิ้นอุโฆษของเดส์การต์ส คือ " สมาธิว่าด้วยปฐมปรัชญา " (Meditationes de Prima Philosophia : 1641) ที่สร้างกระแสคัดค้านจากนักคิดร่วมสมัย..หลายๆคน และในปี 1644 เขาเขียน " หลักปรัชญา " (Principia Philosophiae) เพื่อใช้เป็นตำราทางเทววิทยา และงานนิพนธ์ชิ้นสุดท้าย คือ " กิเลสของวิญญาณ " (Les Passions de I'ame : 1649) เพื่อถวายให้เจ้าหญิงอลิซาเบ็ธแห่งโบฮีเมีย (Princess Elisabeth of Bohemia) และเพื่อตอบคำถามในเรื่องที่ว่าด้วย..ความสุข ความรักและจริยธรรม

แนวความคิด : เรเน่ เดส์การต์ส คล้ายกับฟรานซิส เบคอนที่ได้ตั้งข้อสงสัยต่อสิ่งที่ถูกยอมรับว่าเป็นความรู้ (เช่นความรู้ที่ได้มาด้วยผัสสะ/ประสาทสัมผัสต่างๆ) โดยเดส์การต์สเห็นว่าอุปสรรค์ที่ทำให้คนเราคิดไม่ตรงกันและไม่สามารถเข้าถึงความรู้ที่แท้จริงได้ ก็คือ " วิธีคิด " (ซึ่งแตกต่างจากเบคอนที่กล่าวว่าต้นต่อปัญหา คือ อคติ) โดยเดส์การต์สเชื่อมั่นว่า..วิธีทางนิรนัย (Deductive Logic) เพียงเท่านั้น..ที่เป็นบ่อเกิดของความรู้ ดังนั้น จุดมุ่งหมายทางปรัชญาของเดส์การต์ส ก็คือ การพยายามเข้าถึงความรู้หรือความจริงได้ด้วยเหตุผล

ภาพ หน้าปกหนังสือ Cover of Meditations.

เนื่องด้วย..เดส์การต์สเป็นนักคณิตศาสตร์ เขาจึงได้ใช้วิธีการของเรขาคณฺิต..มาพัฒนาหลักปรัชญา..ของเขา กล่าวคือ วิชาเราขาคณิตนั้นเริ่มต้นจากสัจพจน์ (Axiom) ซึ่งเป็นความจริงที่ทุกคนเห็นตรงกัน..โดยไม่มีข้อสงสัย แล้วสัจพจน์ได้มาอย่างไร เดส์การต์สกล่าวว่า " จิตของเรามีสมรรถภาพที่จะรู้ถึงสัจพจน์นี้ได้เอง โดยไม่ต้องอาศัยประสบการณ์ หรือที่เรียกว่า รู้ได้ด้วยญาณทัศนะ (intuition) " ต่อจากนั้นก็ใช้วิธีอ้างเหตุผลแบบนิรนัย (Deductive Logic) โดยพิสูจน์ทฤษฏีบทหรือมูลบท (postulate) ไปตามลำดับ..ที่ละขั้นๆ..จากง่ายไปหายากและซับซ้อนมากขึ้น ซึ่งความสัมพันธ์ระหว่างสัจพจน์และมูลบทต่างๆนี้เรียกว่า " ความสัมพันธ์เชิงตรรกวิทยา " (logical relation) อันเป็นความคิดที่มีความสัมพันธ์กันตามกฎเกณฑ์ของเหตุผล โดยไม่ต้องอาศัยประสบการณ์ และในเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างข้อเท็จจริงที่ได้จากประสบการณ์นั้นเขาเรียกว่า " ความสัมพันธ์เชิงวัตถุ " (material relation) ที่หมายถึง การอธิบายปรากฏการณ์ต่างๆที่เรารับรู้ได้ด้วยประสบการณ์ โดยมองเห็นมัน..ในฐานะที่เป็นสาเหตุ (cause) และผล (effect) ต่อกัน.. และเมื่อได้พิสูนจ์ทุกขั้นตอนอย่างถูกต้อง และทุกคนเห็นตรงกัน..โดยไม่มีข้อสงสัยแล้ว ความรู้ที่พิสูจน์มาได้นั้น..จึงถือว่าเป็นความจริงและเชื่อถือได้

นอกจากนี้ เรเน่ เดส์การต์สยังเป็นผู้ก่อตั้งเรขาคณิตแบบวิเคราะห์ (Analytic geometry) และปรับปรุงระบบสัญลักษณ์ทางคณิตศาสตร์และศาสตร์เกี่ยวกับแสง รวมทั้งยังมีอิทธิพลในการสร้างทฤษฏีใหม่ๆ..ทางดาราศาสตร์และพฤติกรรมของสัตว์..อีกด้วย

วาทะกรรม " ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจุบัน ข้าพเจ้าเคยยอมรับว่าสิ่งที่เป็นจริงและแน่นอนที่สุดก็คือ ความรู้ที่ได้จากผัสสะ แต่หลายครั้งประสบการณ์ต่างๆ ก็ได้พิสูจน์ให้เห็นความหลอกลวงของผัสสะ ดังนั้น เราจึงไม่ควรไว้ใจกับสิ่งที่เคยหลอกลวงเรามาก่อน "